بازنشر: مرتضی و مجتبی؛ از تفاوت تا اختلاف

کمتر کسی است که با یکی از دو برادر، آشنایی داشته باشد و پی به وبلاگ تفاوت کلمه های آنها نبرده باشد. وبلاگ تفاوت کلمه هایی که نزد برخی تا سر حد وبلاگ اختلاف کلمه و جدال، پبش می رفت.

در ادامه، به اختصار گزیده ای از وبلاگ تفاوت کلمه های حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه و حاج آقا مجتبی را مورد بررسی قرار می دهیم. بی گمان، مطالعه احوال واعظان نامی تهران، بهره های فراوانی برای مشتاقان به همراه خواهد داشت:

در جلوت و خلوت واعظان:

 1-حاج آقا مجتبی حوزه ی درسی منظم و شناخته شده ای را راه اندازی کردند. حوزه ای که سالیان دراز با نهایت نظم و انضباط برقرار بود. و در مدرسه ای شناخته شده برگزار می شد به گونه ای که کمتر کسی از طلاب تهرانی از وجود آن دروس خارج فقه و اصول بی اطلاع بود و یا مجال حضور در آن درس از او سلب می شد.

حال آنکه، دروس خارج حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه ، به طور متناوب با افت و خیز های بسیار برگزار شده و تعطیلی های بهنگام و نابهنگام زیادی به خود می بیند. ضمن آنکه نه در مدرسه ای رسمی و شناخته شده که در محفلی خصوصی در مسجد میرزا موسی برگزار می شود.

  2-حاج آقا مجتبی، دروس و رئوس مطالب فقهی و اصولی اش را مکتوب می کرد و حتی توسط شاگردان یادداشت می شد و طلاب می توانستند از تقریرات درسی ایشان به گونه ی صوتی و مکتوب بهره ببرند.

اما دروس حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه هرگز توسط ایشان مکتوب نشد و به گفته ی خود ایشان حتی یادداشتهای درسی شان را نیز نگه نمی داشتند. و سنت تقریر نویسی در میان اندک شاگردان ایشان آنچنان رواج ندارد که امروز بتوان به منبعی برای طلاب اشاره کرد. و جلسات درس فقه و اصول ایشان هر چند ضبط می شود اما کاست هایش هرگز منتشر نشده اند.

  3-در زمان حیات حاج آقا مجتبی، شاگردان ایشان با یدک کشیدن افتخار شاگردی ایشان، شناخته می شدند و در مناصب گوناگون کشوری و حوزوی فعالیت می کردند. اما شاگردان حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه ، هر چند هم منصبی و مقامی یافته باشند، ذکری از ایشان به میان نمی آورند و عنوان شاگردی حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه بر پیشانی شان نمی درخشد.

  4- حاج آقا مجتبی، سالیان دراز مقلدانی داشت اما رساله ای منتشر نمی نمود. که سرانجام اقدام به این کار نمود و فتاوایش را چه در سایت شخصی اش و چه در رساله ی عملیه اش منتشر می نمود. حال آنکه حاج آقا مرتضی، هرگز نسبت به رساله نویسی هیچ اهتمامی نداشته و هیچ منبع مکتوبی از فتاوای ایشان در دست نیست.

  5-جلسات اخلاقی حاج آقا مجتبی، از سوی شاگردان ایشان به عنوان "درس" شناخته می شد و از سالیان پیش تحت عناوینی مانند تفسیر قرآن و شرح نهج البلاغه ارائه می شد و تقریبا، همزمان به طور عمومی منتشر می شد. اما جلسات هفتگی حاج آقا مرتضی، کمتر به عنوان "درس" شناخته می شود. و هرگز تحت عنوانی مشخص مانند تفسیر یا شرح حدیث و نهج البلاغه و یا حتی درس اخلاق ارائه نمی شود. و محتوای آن جلسات هم، تا مدت های مدید هرگز ارائه نمی شد. که البته در این سه چهار سال اخیر، با راه اندازی پایگاه مجازی برای نشر سخنرانی های هفتگی، و انتشار چهار جلد کتاب، برگرفته از سخنان ایشان، اقدامی سنت شکنانه انجام گرفت.

البته کیفیت سایت های حاج آقا مجتبی و حاج آقا مرتضی هرگز قابل مقایسه نیست و تیراژ و شیوه ی انتشار کتاب این دو برادر نیز، وبلاگ تفاوت کلمه چشمگیری دارد. به گونه ای که گویا، کتب انتشاری حاج آقا مرتضی، به نحوی خصوصی و حتی بدون اخذ مجور از وزارت ارشاد چاپ گردیده.

  6-تعداد جلساتی حاج آقا مجتبی در طول سال برگزار می کرد، بسیار بیشتر از جلسات برادرش بود. به طور مثال، حاج آقا مجتبی، تمام شبهای ماه رمضان به برگزاری جلسه اقدام می نمود حال آنکه حاج آقا مرتضی، هیچ تغییری در تعداد جلساتشان در ماه رمضان نداده و گاهی حتی به خاطر وبلاگ اختلاف کلمه بر سر رویت ماه، جلسات شبهای قدر نیز تعطیل می شود.

  7- حاج آقا مجتبی، محل زندگی اش را جایی انتخاب کرده بود که به برای عموم متقاضیان قابل دسترسی تر بود. و متدینین جنوب و مرکز شهر که اکثر قریب به اتفاق شرکت کنندگان جلسات مذهبی را تشکیل می دهند با صرف وقت و هزینه ی کمتری می توانستند خود را به جلسات ایشان برسانند. در حالی که حاج آقا مرتضی یکی از شمالی ترین نقاط تهران را برای برگزاری جلسات اختیار کرد و عموم شرکت کنندگان از اقصا نقاط تهران، با صرف وقت و هزینه ای زیاد خود را بدانجا می رسانند.

در شب های کوتاه تابستان، بازگشت دیر هنگام دانشجویان به خواب گاهها و کسانی که وسیله ی شخصی نداشتند، مشکلی بزرگ به حساب می آید. و در شبهای بلند زمستان، عبور از ترافیک سنگین عصرگاهی برای کسانی که از جنوب شهر می آمدند، بسیار طاقت فرسا می نماید.

  8-فعالیت گسترده ی اقتصادی، وجه تمایزی بزرگ برای حاج آقا مرتضی به حساب می آید. در حالی که حاج آقا مجتبی از این خصیصه نسبتا بی بهره بود.

  9-حاج آقا مرتضی، وقت و توجه زیادی برای خانواده و مادرش صرف کرده و می کنند. از مادرش نگهداری می کرد، در بیماری های برادرانش، حامی شان بود، و در محیط خانواده، حضوری نسبتا پر رنگ داشت و دارد.

در حالی که، حاج آقا مجتبی، آنچنان به دروس حوزوی اشتغال محض داشت که هرگز فرصت نکرد وقت چندانی برای مادر، بگذارد.

  10-یکی از عمده فعالیت های روزمره ی حاج آقا مرتضی، حل مرافعات و مشاجرات شخصی و خانوادگی و مذهبی مراجعین است. به گونه ای که زمان زیادی در مسجد و در زیر زمین خانه، به نشست و گفتگو با توده ی مردم اشتغال دارد. تا جایی که وقت و حوصله ی چندانی برایشان باقی نمی ماند که برای نخبگان و محققان حوزوی، صرف کنند.

در حالی که، حاج آقا مجتبی درست در نقطه ی مقابل برادر بود. او اگر چه در مسجد جامع بازار، در میان توده ی مردم حاضر می شد، اما عمده ی فعالیت و اشتغال فیزیکی و ذهنی اش، مصروف به محصلین و محققین حوزوی و تدریس و تالیف می گذشت.

  11-حاج آقا مجتبی، در مواقع بسیاری، موضع گیری های سیاسی می کرد. چه در ابتدای انقلاب که قبول کرد، برای قضات جلسات درس بگذارد و در کارنامه قوه ی قضاییه جمهوری اسلامی ایران، شریک شود. و چه بعد از چاپ رساله و اعلام مرجعیت که برای انتخابات و راه پیمایی ها، از مردم دعوت رسمی و رسانه ای به عمل می آورد.

او، چه در زمان حیات امام و چه پس از آن، در تمام جلسات، به دعا برای رهبر(قائد) می پرداخت.

اما امنتاع حاج آقا مرتضی از چنین کاری، انتقادات بسیاری را متوجه ش کرد. همچنین یکی از معدود موضع گیری های سیاسی صریح حاج آقا مرتضی مبنی بر لزوم حذف شعار مرگ بر ضد ولایت فقیه، با واکنش های تند عده ای مواجه شد.  حاج آقا مرتضی، نه تنها، هیچ مسئولیتی در نظام اسلامی قبول نکرد، بلکه، هرگز، نسبت به راه پیمایی و انتخابات، به تحریک و تشویق علنی و عمومی و رسانه ای دست نزد. کاری که عموم ائمه جماعت و مراجع تقلید و روحانیون سرشناس می کنند.

  12-حاج آقا مجتبی قریب به ده سال، متصدی مدرسه ی نور بود. مدرسه ای که البته سرانجام پس از بروز برخی وبلاگ اختلاف کلمه ات، به انحلال کشیده شد. اما حاج آقا مرتضی هرگز در مدیریت چنین تشکیلاتی موفق نبوده. و نه دروس خارج فقه و اصول مدرسه ی میرزا موسی و نه حوزه ی دانشجویی آنجا از رونق و بازدهی قابل بیانی بهره نداشته است.

و همین دروس معدود طلبگی و دانشجویی مدرسه ی میرزا موسی، در طول این سالیان، با وبلاگ اختلاف کلمه ات و تنش های شدیدی روبرو بوده که تا مرز انحلال کلی رفته و برخی از کسانی که عامل این تنش ها شناخته می شدند به ترک جلسات مجبور می شدند. به همین دلیل بسیاری از کسانی که سالیان دراز از محضر درسی و اخلاقی حاج آقا مرتضی استفاده کرده اند، دیگر هرگز نامی از او به میان نمی آورند. چه که اقبال و ادبارهای شدید، در سیره ی حاج آقا مرتضی سنتی همیشگی بوده.

  13-بنابر این همانگونه که خود حاج آقا مرتضی می فرمود و بر کسی از نزدیکان خاص ایشان در خلوت، پوشیده نیست: این دو برادر، چه در اصول و چه در فروع و چه در مسائل سیاسی و اجتماعی و چه در مدیریت امور شخصی و خانوادگی، وبلاگ اختلاف کلمه ات بسیار زیادی داشته اند. اختلافاتی که بیش از هر چیز دامن مریدان این دو بزرگوار را می گرفت و جدال هایی فرسایشی میان ایشان پدید می آورد.

اما علی رغم همه ی اینها، حاج آقا مرتضی در جلوتِ مصاحبه ی کوتاهش با صدا و سیما در تعریف از شخصیت برادر، پس از مرگش اینگونه فرمود:

""عمر شریفش رو صرف کرده بود برای آشنا کردن مردم با خدای متعال و کار هایی که مفید نبود یا کم فایده بود یا از سنخ کارهای دنیایی بود هیچ نمی کرد.

توصیه ی ایشون این بود که -مردم- ارتباطشون رو با خدای متعال قطع نکنند و مبتلای به غفلت نشوند."