بازنشر: حاج اقا مرتضی محل تلاقی دو مکتب

ا اطمینان می توان گفت که، در تمام زندگی حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه تهرانی دو شخصیت بودند که نهایت تاثیر را بر منش و سلوک ایشان گذاشتند. یکی پدرایشان، مرحوم میرزا عبدالعلی تهرانی و دیگری حاج آقا روح الله خمینی.

پدر ایشان، از مجتهدینی بود که در عرفان و علوم عقلی رنگ و بوی دیگری به خود گرفته بود. ایشان در زمانی که مرحوم ملکی تبریزی در قم اقامه نماز جماعت میکرد و جلسات اخلاقی داشت، ملازم و همراه شان بود. مرحوم ملکی تبریزی که از شاگردان ملاحسینقلی همدانی بود، را باید یکی از بزرگان سلسله عرفانی نجف، که با آن مرد جولا و سید علی شوشتری آغاز شده بود، به حساب آورد.

(از جمله اشخاص معروف دیگری که داخل در این وبلاگ مکتب کلمه تربیتی بودند مرحوم علامه طباطبایی و استادشان آیه الله قاضی و آیه الله سید احمد کربلایی و سید هاشم حداد و مرحوم بهاری و مرحوم علامه تهرانی و.... بودند)

از طرف دیگر آیه الله سید روح الله خمینی که در زمان اقامت در قم، به حاج آقا روح الله معروف بود . بیشتر از هر کسی از وبلاگ مکتب کلمه تربیتی آیه الله شاه آبادی اثر پذیرفته بود. اگر چه امام یک سال هم به جلسات مرحوم ملکی در قم رفت و آمد داشت، اما سیره ایشان آنچنان در وجود سید روح الله جایی باز نکرد.

از این مقدمه که بگذریم باید اشاره کنیم به یکی از وجوه تمایز " وبلاگ مکتب کلمه تهران" که با نماد آیه الله شاه آبادی از آن یاد می کنیم، و " وبلاگ مکتب کلمه نجف" که می توان با نماد آیه الله ملکی به آن اشاره کرد:

وبلاگ مکتب کلمه تهران به عالم سیاست و دخالت در حوزه عمومی و اجتماعی، بسیار حساس بود. تا جایی که با اندک تاملی در احوال شاه آبادی چهره مبارزه گری او جلب توجه می کند. و دقیقا همان روحیات را میتوان در حاج آقا روح الله یافت.

در حالی که میرزا عبدالعلی، اگر چه تهرانی بود، اما سالیان زیادی از عمرش را برای فرار از آنچه او رسومات آخوندی می دانست، به مشهد هجرت کرد و در آنجا انزوا و عزلت اختیار کرد. خود داری از دخالت در مسائل سیاسی چیزی نیست که در مشرب میرزا عبدالعلی قابل چشم پوشی باشد. تاجایی که حتی فرزند ایشان وبلاگ مرتضی کلمه تهرانی می گوید پدرم چندین بار از عالم برزخ به من پیغام داده که مبادا در سیاست دخالت کنم.

لذا گوشه نشینی، راز پوشی، کتمان، و رمز گویی، از ویژگی های بارز حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه است.

اما در مقابل مرحوم شاه آبادی آنچنان در ترویج عرفان در سطح جامعه بی باک بوده که حتی مسائل بسیار پیچیدهء توحیدی و عرفانی را برای عوام توضیح می داده، "باشد که این حرف ها به گوششان خورده باشد!"

همینجاست که امام خمینی به خود اجازه می دهد در تلویزیون- پس از انقلاب- به تفسیر عرفانی سوره حمد بپردازد و یا اشعار عرفانی ناب خود را چاپ کند و یا در گفتگو با هیئت دولت و رزمندگان و مردم عادی مسائل راز گونهء وحدت وجود را به راحتی اظهار کند. اگر چه این رفتار های امام خمینی از سوی بسیاری از فقهای قم و مشهد به شدت مورد انتقاد و تکفیر قرار گرفت اما خود همین نشان از نوعی تابو شکنی و در عین حال نزدیکی مکتب قم به نجف داشت.

البته مکتب مشهد که متاثر از میراز مهدی اصفهانی و مکتب تفکیک بود، سخنی دیگر دارد.

اینکه قم و نجف چرا آنگونه بود و تهران چرا اینگونه بحث مستقلی می طلبد، اما اصل این ماجرا را نمی توان انکار کرد.

اینجاست که حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه را چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ تربیتی در محل وبلاگ تلاقی کلمه دو مشرب کاملا متفاوت می بینیم. که نهایت یکی گمنامی و عزلت و سکوت و کتمان سر است. و نهایت دیگری شهره شهر شدن و یار پرده نشین را شاهد بازاری کردن است.

مراجعه به سیره تربیتی شاگردان و اطرافیان حاج آقا وبلاگ مرتضی کلمه این ماهیت متناقض نما و سرگردان کننده را به روشنی نمایان میکند. گاهی میکشدش می به چپ و گاهی می کشدش دل به راست.

گاهی آنچنان بیان فقهی و لسان تحکمی دارد که گویا دین چیزی چز تعبد و دستور العمل نیست. و گاهی آنچان راه خدا را باز می کند که به صراحت عشق های مجازی را هم درمسیر عشق الهی میداند. و به عاشقانی که معشوق مجازی دارند، مژده و بشارت میدهد.

گاهی با تکیه و اصرار بر مطالعه منتهی الآمال، تداعی گر نوعی اخباری گری است و گاهی با غالی نداستن علی اللهی ها،روی صوفیان را سفید میکند.

گاهی خود را از سیاست برکنار میبیند و سکوت را پیشه خود معرفی می کند. گاهی آنچنان روحانیونی که در مورد مسائل روز سکوت می کنند را نکوهش می کند که گویا پرچمدار نقد حوزه است.

گاهی آنچان از لزوم تعبد نسبت به مربی میگوید که عقلی برای مخاطب باقی نمی ماند. و گاهی آنچنان اطرافیانش را که در عقل بسته اند و راه تقلید و تعبد در پیش گرفته اند محکوم میکند که روشنفکران و متجددان را به وجد می آورد.

گاهی آنچنان از غرب پرهیز می دهد که با غرب ستیزان هم نوا میشود. و گاهی آنقدر از فرهنگ آمریکا و کانادا و سوئیس تمجید میکند که گویا حقیقت دین را امروز جز در آنجا نمی توان یافت.

به هر حال جمع میان دو نوع شیوه و مسلک کار ساده ای نیست. و از آن دشوار تر زندگی در این زمانه است که راهی جز آزمون و خطا نداریم.